کسب و کار خانگی

صاحبان کسب و کار خانگی موفق در کاری که انجام می‌دهند جزو بهترین‌ها بوده و از آنچه انجام می‌دهند لذت می‌برند. کسب و کار خانگی استقلال، خودکفایتی و انعطاف را به صاحبان خود عرضه می‌کنند. با این حال برای موفقیت در کسب وکار توجه به برخی نکات ضروری است. اگر چه در هم آمیختگی کار و زندگی در مشاغل خانگی اجتناب ناپذیر است، اما باید مرز مشخصی بین زندگی شخصی و حرفه‌ای تعیین کرد و بدان پایبند بود. توانایی غلبه بر مشکلاتی همچون احساس انزوا و بی‌انگیزگی و تمرکز را که ممکن است بر افرادی که در خانه مشغول به کار هستند اثر بگذارد، را کسب کرد. برنامه ریزی مناسبی داشت و در یک جمله باید کسب و کار را به شکلی موثر و کارا مدیریت کرد تا بتوان به موفقیت رسید.

یکی از مهم‌ترین کارهایی که پیش از شروع کسب و کار خانگی باید انجام داد، طراحی بوم مدل کسب و کار است. بوم مدل کسب و کار ابزاری بسیار کاربردی است که دیدگاهی جامع و کامل نسب به کسب و کار ارائه می‌دهد، پیش از آن‌که ایده کسب و کار خانگی اجرایی شود و هزینه‌هایی را ایجاد کند. بدون شک بررسی همه جانبه ایده کسب و کار و چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی آن اهمیت فراوانی دارد، علاوه بر این فرایند طراحی بوم مدل کسب و کار می‌تواند در پخته شدن ایده و چکش کاری آن نیز نقش مهمی ایفا کند.

بوم مدل کسب و کار شامل ۹ بخش اصلی به شرح زیر است.

بخش مشتریان: در این بخش مشتریان هدف کسب و کار معرفی خواهند شد. در واقع فهرستی از ویژگی‌های مشتریان هدف تشکیل دهنده این بخش هستند، ویژگی‌هایی که باعث تمایز آن‌ها از سایر اعضای جامعه می‌شود. ویژگی‌هایی چون جنسیت، سطح تحصیلات، سطح درآمد، سبک زندگی و ... . بخش‌بندی بازار یکی از مهم‌ترین فعالیت‌ها و وظایف مدیریت بازار است که در تدوین این بخش‌ از بوم مدل کسب و کار نقش مهمی دارد.

ارزش پیشنهادی کسب و کار: ارزش پیشنهادی کسب و کار (خانگی) جدید برای مشتریان چیست؟. محصول با کیفیت، قیمت رقابتی، خدمات فوق العاده یا هر آنچه که سبب تمایز کسب و کار با رقبا و ایجاد مزیت رقابتی شود، ارزش پیشنهادی آن کسب و کار است. در این بخش به دقت ارزش پیشنهادی کسب و کار برای مشتریان هدفی که در بخش اول معرفی شدند، لیست خواهد شد.

فعالیت‌های اصلی: برای تحقق ارزش‌های پیشنهادی، چه فعالیت‌هایی باید انجام شود؟. تمامی فعالیت‌های اصلی‌ای که در یک کسب و کار باید صورت بگیرد تا ارزش پیشنهادی خروجی آن باشد. در این بخش فهرست خواهد شد.

منابع اصلی: فعالیت‌های اصلی کسب و کار برای تحقق یافتن به منابع نیاز دارند. تمامی منابع مالی و انسانی و تجهیزات مورد نیاز کسب و کار باید شناسایی شده و در این بخش یادداشت شود.

شرکای کلیدی:هر کسب و کاری خواه ناخواه به حمایت و همکاری سایر کسب و کارها نیازمند است. در واقع هر کسب و کاری به‌عنوان بخشی از یک زنجیره ارزش آفرینی نیازمند همکاری حلقه‌های پیش و پس از خود است. تعیین شرکای کلیدی کسب و کار در حوزه های تامین منابع اولیه، تولید و توزیع در این بخش از طراحی بوم مدل کسب و کار مورد توجه قرار خواهد گرفت.

کانال توزیع: تفاوتی نمی‌کند که کسب و کار خدماتی است یا تولیدی، در هر صورت ارزش پیشنهادی شرکت که در قالب محصول برای مشتری تهیه و تدارک دیده شده است باید به مشتری عرضه شود. تعیین و تعریف راه‌های عرضه و کانال‌های توزیع محصول در بازار در این بخش خواهد بود.

ارتباط با مشتری: ارزشمندترین دارایی‌ یک کسب و کار مشتریان آن است. نحوه ارتباط با مشتریان و حفظ ارتباط دائمی با آن‌ها اطلاعات این بخش را شکل خواهد داد.

ساختار هزینه:تعیین ساختار هزینه‌ای کسب و کار پیش از شروع اهمیت زیادی دارد، چرا که پیش‌بینی هزینه‌های (احتمالی) آتی از وقوع مشکلات در طول حیات کسب و کار پیش‌گیری خواهد کرد. راه اندازی، بقا و توسعه کسب و کار هزینه بر است و عدم تحلیل مناسب و پیش‌بینی درست آن‌ها می‌تواند خطرات زیادی را متوجه کسب و کار نماید. هزینه‌ها خود به سه دسته هزینه‌های ثابت (حقوق پرسنل)، متغیر (تبلیغات) و یکباره (خرید مجوزها) تقسیم می‌شوند، بنابراین در نظر گرفتن تمامی ابعاد هزینه در این بخش ضروری است.

جریان درآمدی:هر کسب و کاری که شکل می‌گیرد در نهایت به دنبال کسب درآمد و سودآوری است. فروش حق اشتراک، عضویت، اعطای مجوز، اعطای مالکیت محصول و ... روشهای کسب درآمدی هستند که جریان درآمدی را شکل می‌دهند. به زبان ساده در این بخش قرار است نحوه کسب درآمد از مشتریان تعیین شود، چه از طریق فروش محصول باشد چه از طریق فروش حق اشتراک یا ... .

پس از تدوین بوم مدل کسب و کار برای کسب و کار خانگی، نوبت به اجرایی کردن طرح می‌رسد. اولین گام جلب مشارکت اعضای خانواده و فهرست کردن نحوه حمایتشان است. از دست دادن یک منبع قابل اتکای درآمدی به خاطر حمایت از کسب و کار خانگی و تغییر در برنامه زندگی افراد باعث می‌شود آن‌ها گهگاه احساس نارضایتی نمایند. مواجهه با این مشکلات و آمادگی برای مقابله با آن‌ها از بروز اتفاقات ناخوشایند آتی جلوگیری خواهد کرد. اگرچه به کاربردن واژه مدیریت منابع انسانی در نگاه اول قدری سنگین به نظر می‌رسد اما مدیریت منابع انسانی کسب وکار خانگی بر اساس رهنمودهای علمی علم منابع انسانی نه تنها از مشکلات پیشگیری می‌کند بلکه ضامن موفقیت نیز هست.

توجه به انتخاب دقیق محل کار به نحوی که تداخلی با زندگی شخصی سایر افراد خانواده نداشته باشد و سایر افراد نیز مزاحمتی برای کسب و کار نداشته باشند ضروری است. دفتر خانگی کسب و کار بایستی تا حد ممکن از فضای خصوصی منزل متمایز باشد تا یک جو حرفه‌ای برای شاغلین کسب و کار خانگی و مشتریان ایجاد کند. کسب و کار خانگی اگرچه در فضایی صمیمی و خانگی شکل می‌گیرد اما حفظ رسمیت آن بسیار حائز اهمیت است.

نکته بسیار مهم دیگر در راه اندازی مشاغل خانگی توجه به الزامات قانونی در انتخاب ساختار قانونی کسب و کار، انتخاب نام و حفظ حقوق مالکیت است. فرقی نمی‌کند که کسب و کار خانگی است یا خیر، رعایت مسائل قانونی بسیار مهم است. در شرایطی حتی صاحبان کسب و کارهای خانگی باید توجه بیش‌تری به الزامات قانونی داشته باشند، چرا که گاهی مشتریان و حتی شاغلان مشاغل خانگی، کسب و کار خانگی را جدی نمی‌گیرند و در رعایت مسائل قانونی کوتاهی می‌کنند.

بیش‌تر افراد به این امید اقدام به راه اندازی کسب و کار خانگی می‌کنند که زمانبندی و برنامه‌ زمانی کسب و کارشان را خود انجام دهند و با مدیریت بر آن ساعات آزاد خود را افزایش دهند، اما تعداد کمی از آن‌ها در برنامه ریزی و مدیریت زمان دقت لازم را به خرج می‌دهند، در حالی‌که لازمه رسیدن به هدف فوق مدیریت مناسب زمان است. در واقع مدیریت زمان یکی از مهمترین چالش‌های کسب و کار خانگی است که صاحبان این مشاغل با آن روبرو هستند. پیشنهاد متخصصان این حوزه به صاحبان کسب و کارهای خانگی این است که از همان شروع کار یک برنامه کاری دقیق را طراحی و براساس آن عمل نمایند تا عادات کاری‌شان به درستی و براساس این برنامه شکل بگیرد. در اکثر موارد به‌ویژه مراحل ابتدایی کسب و کار، به علت حجم کار محدود، صاحبان مشاغل خانگی الگوهایی زمانی را پیش‌ می‌گیرند که بیش‌تر به سمت مسائل شخصی تمایل دارد، به طور مثال ترجیح می‌دهند در حین کار به تماشای تلویزیون مشغول شوند. این وضعیت سبب می‌شود بهره‌وری کاهش یافته و استفاده نادرست از زمان به یک عادت تبدیل شود. در حالی که باید زمان اختصاص یافته به کار به‌صورت کامل به کسب و کار اختصاص پیدا کند. چنین زمان‌هایی را می‌توان به بازاریابی و ترفیع کسب و کار اختصاص داد.

نکته مهم دیگر در مورد مدیریت زمان، توجه به مرزبندی و زمانبندی کار و زندگی شخصی است. برخلاف افرادی که در خارج از خانه و برای کارفرمای خارجی کار می‌کنند و در پایان کار به خانه بازمی‌گردند و به زندگی شخصی خود می‌پردازند، صاحبان مشاغل خانگی نمی‌توانند این مرزبندی فیزیکی را اعمال کنند چرا که خانه محل کارشان است. در نتیجه برخی از صاحبان مشاغل خانگی ساعت‌های زیادی را به کار اختصاص داده و زندگی شخصی خود را رها می‌کنند، نتیجه این عمل استرس و خستگی مفرط خواهد بود که در نهایت به ضرر کسب و کار است. چاره رفع این معضل، طراحی و تدوین یک برنامه کاری واقعی است تا مرز بین زندگی شخصی و کاری مجددا احیا شود. بازخوانی مجدد برنامه و اصلاح آن در صورت نیاز در پایان ساعت کاری هر روز می‌تواند مفید باشد چرا که می‌توان بر اساس اولویت‌های کاری برنامه‌ را بازنویسی کرد.

یکی از مشکلات رایجی که صاحبان کسب و کارهای خانگی با آن مواجه‌اند، قرارگیری در یک محیط ایزوله است. در محیط کسب وکارهای معمول (غیرخانگی)، افراد به‌صورت دائم با همکاران خود در ارتباط هستند. جلسات، زمان‌های استراحت و ناهار باعث می‌شود روز کاری افراد جذاب‌تر طی شده و فرصت‌هایی برای ارتباطات اجتماعی ایجاد شود. این گونه ارتباطات باعث می‌شود یک سیستم درونی انگیزشی در محیط کار ایجاد شود. بالعکس، بسیاری از افرادی که در خانه مشغول به کار هستند، با یک محیط کاملا ایزوله (ساکت و بی روح) مواجه‌اند. این شرایط خستگی، تنهایی و بی‌انگیزشی را به همراه خواهد داشت و برای صاحبان کسب و کارخانگی نیز شرایط دشواری را برای احیای انگیزش ایجاد می‌کند. اما این همه ماجرا نیست چراکه ایزوله بودن محیط مزیت‌هایی نیز دارد: کار در خانه بهره‌وری را به طور متوسط تا ۲۰ درصد افزایش می‌دهد، بنابراین صاحبان مشاغل خانگی می‌توانند در زمان کمتر، کار بیش‌تری انجام دهند. با توجه به مزیت‌ها (افزایش بهره‌وری) و معایب (کاهش انگیزش) محیط ایزوله، برنامه ریزی مناسب در جهت غلبه بر جنبه‌های منفی ضروری است. یکی از اقدامات پیشنهادی در راستای کاهش اثرات منفی محیط ایزوله، اختصاص بخشی از برنامه به تعاملات اجتماعی مفید و شبکه سازی است. در بحث بهره‌وری نیز توجه به این نکته ضروری است که بهره‌وری زمانی حاصل خواهد شد که فعالیت کاری بر اساس یک برنامه زمانی مناسب انجام پذیرد. یکی از فاکتورهای مخل بهره‌وری، عوامل مزاحمی است که به دلیل طبیعت مشاغل خانگی اجتناب از آن‌های ممکن نیست، به طور مثال رسیدگی به فرزندان، پذیرش مهمان و ارتباطات اجتماعی خارج از برنامه باعث می‌شود بهره‌وری به طور قابل توجهی کاهش یابد. همانگونه که بیان شد نمی‌توان به طور کامل این متغیرهای مزاحم را حذف کرد، بلکه باید آن‌ها را مدیریت کرد.

برای موفقیت در مدیریت متغیرهای مذکور، صاحبان کسب و کار خانگی باید نسبت به وجود انواع عوامل مزاحم که می‌توان آن‌ها را "دزد زمان" نامید، آگاه باشند و قبل از آن که رفتارشان بر اساس پیروی از این عوامل شکل بگیرد و به یک عادت مخرب تبدیل شود با آن‌ها مقابله کنند. نخستین اقدام تحلیل شرایط در هنگام بروز علایم ایجاد عامل مزاحم است.

• اگر عامل مزاحم به وظایف کاری زندگی شخصی، غذا خوردن، تماشای تلویزیون و ... برمی‌گردد، راهکار پیشنهادی دور کردن عوامل مزاحم از محیط کاری است.
• چنانچه افراد خانواده، دوستان یا همسایگان در ایجاد مزاحمت نقش دارند، برگزاری جلسات بحث و گفتگوی آزاد و دوستانه در مورد زمان کار و زمان آزاد ضروری است.
• راهکار دیگری که برای رفع بسیاری از عوامل مزاحم مناسب به نظر می‌رسد، انتقال محیط کاری به بخشی از فضای منزل است که حداقل تداخل با عوامل مزاحم را داشته باشد. استخدام پرستار کودک، تنظیم ساعات مراقبت روزانه و عدم دریافت تماس‌های شخصی در ساعات کاری نیز از دیگر راهکارهای پیشنهادی است.

در حالت ایده‌آل یک کارآفرین باید یک برنامه کاری دقیق روزانه داشته باشد. برنامه کاری که بر اساس آن ساعاتی را به طور کامل به کار اختصاص داده و زمان‌هایی را به‌عنوان پاداش به استراحت اختصاص دهد.

کسب موفقیت در هر کسب و کاری منوط به پیروی از اصول و قواعدی است که اثربخشی و کارایی خود را اثبات کرده‌اند. در کسب و کار خانگی نیز هنگامی می‌توان به موفقیت دست یافت که اصول و روش علمی مدیریت کسب و کار را مبنای کار قرار داد. ابزارها، روش‌ها و مفاهیم علمی بسیاری در دنیای کسب و کار وجود دارند که استفاده صحیح از آن‌ها ضامن موفقیت کسب و کار خواهد بود.

منبع: مرجع آموزش راه اندازی و مدیریت مشاغل خانگی